Verhalen van
Deelnemers

Het C//OUVERTURE project is een empowerment- en care workshop rond het thema “kracht en bescherming”. Het is een participatieve workshop van meerdere (5) dagen waarin de deelnemer, met behulp van expressieve hulpmiddelen als weven, haken, schilderen, tekenen en collages haar deken versiert met representaties van kracht, moed en bescherming die ze haalt uit zichzelf, haar fysieke en sociale omgeving. Bovendien projecteert de participant haar dromen en wensen voor de toekomst op haar deken.

De doelgroep voor de pilot van Loes bevindt zich in Mali, in het vluchtelingenkamp van Faladie, vlakbij de luchthaven in Bamako. Dogon en Peul vrouwen die op de vlucht zijn voor de oorlog en al het geweld dat daarmee gepaard gaat. Eenmaal in Bamako zien ze de negatieve gevolgen van hun vertrek onder ogen, naast de opgelopen fysieke en mentale trauma’s. Ze vestigen zich op een nieuwe plek waar ze geen connecties hebben en waar de levensomstandigheden ronduit ellendig zijn. Het sociale netwerk zoals ze dat kennen uit het dorp is verwoest en moet weer opgebouwd worden, maar door de oorlog is er veel angst en wantrouwen jegens anderen. De sociale activiteiten die structuur geven aan de dag bestaan ​​niet meer. Alles is nu gericht op het overleven en het vinden van voedsel voor het gezin.

De bescherming of kracht die de deken geeft, plaatst Loes in de context van Mali, waar dekens een bijzondere betekenis hebben bij bijvoorbeeld de Dogon en de Fulani.

Dekens worden gebruikt om de doden in te wikkelen of om huizen te decoreren.

Loes laat zich inspireren door de boubous van de jagers die hun tunieken versieren met amuletten om zichzelf tegen gevaar te beschermen. Een andere inspiratiebron is de bogolan, een lokaal geweven katoenen doek, bewerkt met klei/modder en voorzien van symbolen en tekens. De woordspeling C//OUVERTURE is gebaseerd op het idee dat als de deelnemende vrouwen erin slagen zich open te stellen voor anderen en hun zorgen met hen te delen, deze openheid hen ook kracht kan geven.

De workshop C//OUVERTURE heeft tot doel:

• het vinden van je (innerlijke) kracht

• bewustwording: waar kom ik vandaan, waar ben ik geworteld en waar sta ik nu

• creëren van een relatie met je nieuwe omgeving en de mensen in die omgeving

• zorg dragen voor jezelf en voor anderen.

• het krijgen en vergroten van zelfvertrouwen en (innerlijke) kracht door de vaak pijnlijke ervaringen te delen.

• weer durven dromen en visualiseren

Wat is de achtergrond en het idee van de beelden?

De sculpturen van Marloes zijn ontstaan tijdens de week van Art of Caring, een initiatief waarin een brug werd gezocht tussen zorg en kunst. Marloes legde in dit project de verbinding tussen gevoel en kunst. Ze benadrukt dat iedereen met gevoelens te maken heeft, maar dat het soms lastig is om deze te uiten. Door kunst als medium te gebruiken – in haar geval klei – experimenteerde ze met het omzetten van gevoelens in tastbare materie.

Tijdens Art of Caring kreeg Marloes, samen met anderen, een opdracht van Nieke Koek en Tom Maassen waarin het doel was om het gevoel van een ander in klei te verbeelden. Dit gebeurde aan de hand van vragen zoals: Hoe ziet dit gevoel eruit? Wat voor structuur heeft het? Welke vorm? Is het hard of zacht? Gevoelig of stevig? Deze aanpak leverde kleine, expressieve sculpturen op waarin het gevoel van de ander duidelijk zichtbaar werd. Voor Marloes was dit een enorme inspiratiebron om verder te gaan met het verkennen van deze werkwijze.

Marloes werkt normaal gesproken intuïtief met klei, waarbij ze zich laat leiden door de sfeer van haar omgeving of door een innerlijk gevoel. Het direct kleien van het gevoel van een ander was echter nieuw voor haar. Geïnspireerd door deze ervaring, besloot ze om de sfeer van de week Art of Caring vast te leggen in haar sculpturen. In een volgende opdracht gebruikte ze klei zelfs om een situatie te verhelderen. Deze opdracht draaide om een vrouw met gefragmenteerde herinneringen, wat Marloes verbeeldde in een werk met vele kleine kleideeltjes. Dit is het enige beeld dat een titel heeft gekregen: 'Fragmentatie'.

Niet alle sculpturen overleefden het proces. Eén sculptuur sprong kapot tijdens het stoken in de oven. Toch besloot Marloes de gebroken stukken te tonen, omdat het werken met klei altijd gepaard gaat met risico’s, waarvan het stookproces er één is. Voor haar is dit een belangrijk onderdeel van het creatieproces.

Hoe is Marloes verder gegaan met de beelden na Art of Caring?

Na de week Art of Caring heeft Marloes haar sculpturen thuis gestookt in haar eigen oven. Marloes vertelt hierover: ‘Helaas is daarbij één beeld kapotgesprongen, maar ik heb ervoor gekozen om de overgebleven stukken toch te tonen. Dit was een van mijn favoriete sculpturen, omdat de vorm en het proces voor mij heel dierbaar waren.’

Om haar vaardigheden verder te ontwikkelen, volgde Marloes een cursus Raku-stoken. Deze techniek sluit goed aan bij de uitstraling en de filosofie van haar werk. Hoewel ze haar sculpturen nog niet op deze manier heeft kunnen stoken, blijft het haar streven om dit in de toekomst te realiseren.

Naast deze ontwikkeling werd Marloes na Art of Caring gevraagd om deel te nemen aan een symposium voor MS-patiënten. Hier maakte ze intuïtief een sculptuur, geïnspireerd door woorden uit het publiek. Tijdens het evenement zat ze naast het podium en werkte ze aan haar kleiwerk, terwijl ze woorden uit de zaal verwerkte en zich liet inspireren door de voordrachten van gastsprekers. Het uiteindelijke sculptuur zal een plek krijgen in het ziekenhuis in Utrecht, op de MS-afdeling.

Wat wil Marloes in de toekomst doen?

Voor de toekomst heeft Marloes verschillende ambities. Ze zou graag vaker deelnemen aan evenementen waarbij ze ervaringen kan omzetten in klei, zodat er een tastbare herinnering ontstaat aan zulke momenten. Daarnaast wil ze zich verder bekwamen in Raku-stoken en droomt ze ervan een eigen oven te bouwen of aan te schaffen. Op die manier kunnen haar sculpturen de gewenste kleur en afwerking krijgen.

Tot slot wil Marloes haar vaardigheden verder ontwikkelen op het gebied van het vormgeven van gevoelens. Ze streeft ernaar om emoties van anderen nog krachtiger en sprekender in klei te verbeelden.

Geïnspireerd door Tom Maassen en Nieke Koek’s ‘meanderen’ en je openstellen voor het niet-weten zijn Caro en Nanja gaan wandelen door het park. Onderweg raakten ze in gesprek over zingeving: ‘Wat geeft zin aan het leven? Wie geeft zin? Geef je zin of krijg je zin? Wat als zingeving wegvalt? Wat blijft er dan over? Daarbij gingen we ook in op depressie: wat blijft er dan over? Als niets meer zin lijkt te hebben?’ Ze deelden een drang naar nuttig zijn: jezelf nuttig maken en zo van waarde zijn voor anderen en de maatschappij. Maar mag je ook niet-nuttig zijn? Ondertussen vonden Caro en Nanja allerlei voorwerpen: van takken en bladeren tot veren. Ze kwamen gaandeweg op het idee van ‘de Berg van Zinloosheid’. Deelnemers kunnen hierbij hun zingevende elementen op domino steentjes op de berg zetten. Vervolgens gebeurt ‘het leven’: harde en zachte dingen rollen van de berg. Welke zingevende elementen blijven overeind? En wat is er, als deze elementen er niet meer zijn? Het klinkt misschien ontnuchterend, maar Caro en Nanja geloven dat er ook als alles wegvalt iets blijft: jijzelf, je hartslag, een ruimte om opnieuw te creëren, een niet-weten. 

Caro Suringar: 

‘Door de Art of Caring week ben ik als onderzoeker meer in contact gekomen met mijn gevoel en creativiteit en kan ik nu meer erkennen dat dit een plek verdient in mijn werk en in mijn zijn. Naast thematische analyse, ben ik me aan het verdiepen in poëtisch onderzoek. Ik wil mijn interview transcripten transformeren naar poëzie. Hierin was ik vooral geïnspireerd door Rianne van Hassel en het niet-weten van Nieke Koek. De complexiteit, de en/en gevoelens die bij burn-out komen kijken, kan ik zo beter een plek geven in mijn onderzoek.‘

‘Poetry does not invite readers to consume the text as if it were a husk that contains a pithy truth… poetry invites us to listen.’ (Leggo, 2008, p.166-167)

Nanja Ruiter:

‘Ik ben inmiddels tweedejaars masterstudent Kunsteducatie aan de HKU. Ik voel me bevoorrecht dat ik vorig jaar tijdens een zonnige zomerweek heb kunnen deelnemen aan de zomerschool van The Art of Caring. Aangereikte theorie in mijn opleiding kreeg nog veel meer handen en voeten door zelf - vanuit het niets - aan de slag te gaan met een klein ontwerponderzoek dat resulteerde in de Berg van Zinloosheid. Een mooie, leerzame ervaring, die me nog meer vertrouwen gaf in het op pad gaan vanuit het niet-weten. 

Wat we aangereikt kregen door de gastsprekers was voedend, inspirerend en heeft me ertoe gebracht mijn beide projecten in mijn tweede jaar te wijden aan kunst en zorg(zaamheid). Ze richten zich op een educatief ontwerp om het concept zorgzaamheid te onderzoeken en de vraag hoe ‘gezamenlijk maken’, kan bijdragen aan de veerkracht van pubermeisjes.’

Sabine Woudenberg

Sabine is een multidisciplinaire kunstenaar die de grenzen tussen kunst en zorg onderzoekt. In haar werk staat de verbinding tussen mensen centraal, waarbij ze rituelen, samenwerking en zintuiglijke ervaringen inzet om nieuwe vormen van interactie en reflectie te creëren. Door elementen zoals beweging, muziek en schaduw te combineren, ontwikkelt ze participatieve kunstprojecten die het spanningsveld tussen kwetsbaarheid en kracht belichten. 

Met haar praktijk brengt Sabine zorg en kunst samen, en nodigt ze deelnemers en toeschouwers uit om op een diepere, intuïtieve manier met zichzelf en elkaar in contact te komen.

Het Ritueel

In navolging van Sabines deelname aan de workshop Art of Caring, waarin kunst en zorg werden verkend, stelt ze een vernieuwde performance voor. Deze performance is een doorontwikkeling van het eerdere experiment waarbij deelnemers samen schilderden op verschillende muziektempo's. Het doel van dit vernieuwde werk is om elementen van zorg, verbinding en samenwerking te combineren met mijn onderzoek naar rituelen, zoals beschreven in mijn project Het Ritueel. Door licht en schaduw toe te voegen, ontstaat een visueel intrigerend en betekenisvol kunstwerk dat de kracht van collectieve creativiteit en rituele handelingen benadrukt.

Concept en betekenis

Het ritueel staat centraal als een moment van reflectie en verbinding. De performance is een collectieve schilderervaring waarin deelnemers – geleid door licht, schaduw en muziek – samen werken aan een kunstwerk. Het proces bestaat uit drie fasen: harmonie, chaos en balans, die de cycli van menselijke interactie symboliseren. Het gebruik van licht en schaduw benadrukt niet alleen de fysieke handelingen van de deelnemers, maar fungeert ook als metafoor voor transitie en de verbinding tussen licht en donker in ons leven.

Deelnemers en toeschouwers worden uitgenodigd om onderdeel te worden van een gedeelde ervaring waarin zorg en samenwerking centraal staan. Het eindresultaat – het schilderij – is niet alleen een tastbaar kunstwerk, maar ook een document van dit collectieve proces.

Cyclus - Sieraden
“Pijn hoort erbij” wordt vaak gezegd als het gaat om de menstruatiecyclus. Er is weinig oog voor het enorme verschil in ervaringen. Het gevolg is veel onbegrip, stil lijden en helaas ook late diagnoses van aandoeningen als endometriose. Tijdens de Art of Caring summer school is bij Dieuwke de Boer het idee ontstaan om met mensen sieraden te maken die hun menstruatiecyclus verbeelden. Om zo zichtbaar en tastbaar te maken wat verscholen in onze lijven gebeurt. Ze stapte met een stuk klei het park in en vroeg daar iemand om bedels te maken die de verschillende fases van haar cyclus verbeelden. Hier werd het eerste cyclussieraad gemaakt. Sieraden zijn naast een vorm van versiering een bron van zelfexpressie. Ze vertellen een verhaal. Dat verhaal bij je dragen kan kracht en erkenning geven, begrip en mildheid bevorderen.

Dieuwke de Boer

Dieuwke de Boer volgt de master Crossover Creativity aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht (HKU). De Art of Caring summer school was voor haar de kickstart van haar tweede studiejaar. Inmiddels heeft ze meerdere testrondes gedaan waarin ze met kleine groepen aan cyclussieraden en andere draagbare objecten werkte. Tijdens het maken ontstaan diepgaande en verbindende gesprekken. Deelnemers herkennen wat ongemak is ‘dat erbij hoort’, maar zeker ook wat buitenproportionele klachten zijn. In de (nabije) toekomst hoopt Dieuwke meer maaksessies te begeleiden en resultaten met de bijbehorende verhalen te exposeren om zo breder het ‘echte gesprek’ over de menstruatiecyclus te stimuleren.

Wil je hier meer over weten? Neem contact op via dieuwkedeboer@gmail.com 

Nelique Den Heijer
Nelique heeft haar kunstwerk gebaseerd op haar plek in het werkveld van de gezondheidszorg, de muziekwereld, en de combinatie van de twee. Ze is gedurende de zomercursus van Art of Caring bezig geweest met waar ze nu is in deze vakgebieden, maar ook met wat ze zou willen bereiken. Haar kunstwerk bevat haar ideeën hierover. Tijdens de week is ze aan het denken gezet over het verleggen van grenzen en wat ze nodig heeft om dit te kunnen doen. Voor haar was deze week de eerste stap richting een link tussen haar twee studies en ze heeft veel motivatie om dit door te zetten. Daarom is ze na de zomercursus aangesloten bij de organisatie van Art of Caring. Verder is ze binnen de activiteiten die ze al deed in de muziek meer op zoek gegaan naar de zorg. Zo neemt ze deel aan ´Bij mij Thuis´, waarbij ze contact maakt met een oudere vrouw door muziek te maken. Verder ziet ze in het geven van pianolessen en het pianospelen meer en meer hoe ze ongemerkt zorg inzet.

Bloei! 

Maar alles wat bloeit heeft eerst moeten groeien. 

Waar oog is voor ruimte

 en die ook gegeven wordt, 

Waar plek wordt gemaakt voor een niet altijd stijgende lijn, 

Daar maakt het niet uit hoe de bloem eruit komt te zien, 

Als het maar bloeit,

 kan voelen wat de eigen kleur is,

 de behoefte aan water. 

Waar een vuurtje wordt aangewakkerd met zorg

 en niet ongevraagd wordt uitgeblust,

Daar ontstaan openingen. 

Openingen in muren. 

Daar is ruimte voor bloei.